De rol van Klimaatverbond in CO2-beprijzing

Klimaatverbond Nederland werkt sinds 2018 aan het thema (interne) CO2-beprijzing. In 2019 hebben we samen met provincies en gemeenten veel onderzoeken en experimenten uitgevoerd. Het ging hierbij over verschillende onderwerpen, van gebiedsontwikkeling tot GWW en van catering tot meubilair. In de onderzoeken is gekeken naar de (mogelijke) rol van interne CO2-beprijzing, naar de effecten hiervan en in hoeverre het op dit moment past in de betreffende sectoren. Alle rapporten van deze onderzoeken, alsook een overkoepelende eindrapportage met de belangrijkste resultaten en inzichten, zijn te vinden onder Publicaties.

Klimaatverbond Nederland heeft in 2019 ook onderzoek gedaan naar het instrument CO2-beprijzing zelf; waarom is het nodig, wat voor rol kan het spelen in onze maatschappij en economie, wat voor verschillende toepassingen zijn er en welke zijn relevant voor overheden, wat is nou eigenlijk een adequate CO2-prijs? Onze visie hierop kunt u vinden in ons essay Rekenen met de toekomst – Van Parijs naar een CO2-prijs.

Europese samenwerking

CO2-reductie en -beprijzing zijn niet alleen van belang in Nederland, maar ook daarbuiten. Eind 2020 hebben de Climate Alliance en Klimaatverbond Nederland een werkgroep gestart, gericht op Europese decentrale overheden, om een gezamenlijk(e) model en methodiek te ontwikkelen rondom CO2-beprijzing. Het gaat hierbij om verschillende toepassingsniveaus: intern, voor de eigen bedrijfsvoering, maar ook aanbestedingen.

Op dit niveau werken we nauw samen met de SKAO en de CO2-Prestatieladder, onder andere omdat het instrument voldoet aan Europese regels en vereisten. Tijdens de eerste bijeenkomsten is reeds een aantal onderwerpen geagendeerd die de werkgroep verder gaat onderzoeken en uitdiepen.

Sinds 2023 werkt Klimaatverbond actief samen met elf andere Europese overheidsinstanties en organisaties in het project DeCarb-Pro. Het project wordt gefinancierd vanuit het Europese samenwerkingsprogramma INTERREG Noord-West Europa. Binnen dit project worden kennis en ervaring gedeeld en vragen beantwoord als:

  1. Kunnen we gezamenlijk tot een uniforme benadering komen die goed toepasbaar is voor verschillende typen overheden met ook van verschillende omvang?
  2. Hoe kun je als overheidsorganisatie goed bepalen waar je invloed op CO2-emissies eindigt?
  3. Hoe kunnen we CO2-beprijzing en de CO2-Prestatieladder goed verbinden met het Covenant of Mayors?

Er wordt gezamenlijk gewerkt aan een methode voor CO2-beprijzing om deze vervolgens te testen in aanbestedingen in de drie sectoren infrastructuur, bouw en energie in diverse Europese gemeentes.

Wegbereidersprogramma

In 2020 is Klimaatverbond, samen met de drie noordelijke provincies, gestart met het zogenoemde wegbereidersprogramma. In dit programma borduren we voort op de conclusies en resultaten van de experimenten en onderzoeken uit 2019 en dan specifiek op het gebied van borging. Een belangrijke conclusie was namelijk dat de klimaatopgave bij decentrale overheden vaak ‘zwerft’ binnen de organisatie. Als het niet duidelijk is bij welke afdelingen en personen welke verantwoordelijkheden en verwachtingen liggen rondom de klimaatopgave, is het ook moeilijk om instrumenten als CO2-beprijzing efficiënt en structureel in te zetten.

Het wegbereidersprogramma is erop gericht om in iedere provincie de verschillende relevante rolhouders, zoals inkopers, adviseurs, projectleiders en beleidsambtenaren, bij elkaar te brengen via een concrete casus in de GWW-sector. Door samen dit gesprek en proces aan te gaan, kunnen de rolhouders goed onderzoeken wat hun gewenste bijdrage is aan de opgave, wat ze daarvoor nodig hebben aan kennis en competenties, en hoe dat zich verhoudt tot andere collega’s. Tevens wisselen de provincies onderling ervaringen uit. In 2020 werden de provincies hierbij ondersteund door Tauw, Witteveen+Bos en KplusV. De rapportage van de resultaten van de routes en processen in de verschillende provincies kunt u hier vinden.

CO2-voetafdruk

Om goed met CO2-beprijzing aan de slag te kunnen, is het van belang om eerst de CO2-voetafdruk in kaart te brengen, van de interne organisatie, een project, of alles bij elkaar. Bedrijven en overheden berekenen hun CO2-voetafdruk op verschillende manieren. Een van de gecertificeerde methoden om inzicht te krijgen in de uitstoot van CO2(-equivalenten) is de CO2-Prestatieladder. De CO2-Prestatieladder is hét duurzaamheidsinstrument van Nederland dat bedrijven en overheden helpt bij het reduceren van CO2 en kosten. Binnen de bedrijfsvoering, in projecten en uiteindelijk ook in de keten. Bedrijven op de CO2-Prestatieladder krijgen bovendien korting bij aanbestedingen. Het instrument kan gebruikt worden als CO2-managementsysteem en als aanbestedingsinstrument. Hiermee schept uw organisatie ruimte voor creativiteit en vernieuwing van bedrijfsvoering en product.

Organisaties die zich certificeren op de Ladder zullen dit ervaren als een investering die zich onmiddellijk terugverdient in termen van lagere energiekosten, materiaalbesparing en innovatiewinst. De CO2-Prestatieladder is oorspronkelijk in 2009 ontwikkeld door ProRail en sinds 2011 in eigendom en beheer van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO). Hoewel oorspronkelijk ontwikkeld voor bedrijven, zijn er ook steeds meer decentrale overheden die een certificaat halen, inmiddels al bijna vijftien! En op Rijksniveau heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een certificaat. Klimaatverbond Nederland heeft zelf ook een certificaat, als eerste maatschappelijke organisatie.

Bedrijfsleven

Ook het MKB wordt actief betrokken bij interne CO2-beprijzing. Klimaatplein werkt MKB-ondernemingen om op basis van een scan van de bedrijfsvoering en een fictieve CO2-prijs  afwegingen in bedrijfsvoering en investeringen te baseren op verantwoord klimaat- en energiebeleid. Ook MVO Nederland biedt ondernemers ondersteuning op het gebied van interne CO2-beprijzing.

Het grote bedrijfsleven is zeer actief op het gebied van interne CO2-beprijzing. Bedrijven als AkzoNobel, Unilever en Shell nemen de toekomstige kosten van CO2-emissies mee in hun investeringsbeslissingen. De bedrijven, zoals blijkt uit onderstaand filmpje van Unilever, communiceren er actief mee.

De kernvraag is dan: in welke assets gaan wij nog investeren? Een interne CO2-prijs kan aan de CO2-uitstoot (of de vermeden CO2-uitstoot) een waarde verbinden en laten zien hoe een duurzame investering zich verhoudt tot een niet-duurzame investering gebaseerd op grijze energie. Sommige bedrijven hanteren een interne CO2-belasting om in duurzame projecten te kunnen investeren.

Microsoft legt bijvoorbeeld een CO2-belasting op aan verschillende businessunits op basis van hun CO2-emissies. De opbrengsten hiervan vloeien in een fonds waarmee geïnvesteerd kan worden in bijvoorbeeld duurzame energie. Bij Disney doen ze dit net iets anders. Disney investeert eerst in projecten die de CO2-uitstoot verminderen. Vervolgens worden door middel van een interne CO2-belasting de kosten van die investeringen aan de verschillende businessunits in rekening gebracht op basis van het niveau van hun eigen CO2-emissies. Het Centre for Climate and Energy Solutions heeft een goede themasite op dit vlak.